بررسی خطابات قرآنی ونقش آن در تبیین معارف دینی

چکیده یکی از جنبه های اعجاز قرآن کریم، اعجاز بیانی آن است؛ یعنی از اسلوب های گوناگون ادبی برای تربیت، تعدیل سلوک و تعلیم مردم استفاده می کند و در خلال این اسلوب ها بر قلب و فکر و رفتار آن ها اثر می گذارد. از جمله این اسلوب ها ندا، گفتگو، خطابه، امر، نهی و ... می باشد. از آنجا که همه اوامر الهی و نواهی آن به قصد ایصال به منافع و متناسب با مصالح فرد و جامعه است؛ در لابه لای آیات برای سهولت در اقناع و ترغیب انسان به هدف، از شیوه خطاب بهره برده است. خطاب ها در قرآن بسیار متنوعند. با نگاهی دقیق به موارد فراوان خطاب در قرآن می توان آن ها را از نظر اسلوب، نوع و نیز از نظر شکل و محتوای پیامِ مد نظر در آن ها، دسته بندی کرد. طبیعی است در هر آیه ای که مشتمل بر خطاب است شکل و اسلوب خاصی از خطاب انتخاب شده که دارای حکمتی قابل تحلیل است. مفسران قرآن به صورت پراکنده در تفاسیر خود تلاش کرده اند حکمت انتخاب اشکال و انواع خطاب ها در جاهای مختلف قرآن را بیابند. از جمله این حکمت ها، انتقال معارفی است که شناخت و عمل به آن ها سعادت دنیوی و اخروی بشر را تأمین می کند. این معارف شامل مباحث اعتقادی ، اخلاقی و احکام شرعی می باشد. از این رو پژوهش حاضر به روش تحلیلی-توصیفی و با استفاده از ابزار کتابخانه ای، ضمن بیان انواع خطاب در قرآن به بررسی دلالی این آیات کریمه می پردازد. کلید واژه : قرآن کریم ، خِطاب ، انواع خطاب ، مُخاطَب ، لحن خطاب ، اعتقادات ، اخلاقیات ، احکام شرعی.